UNNEVUŞAN İNÇAK MERNUŞE HAMŞETSETS ABRUŞE

Avalu garkevuşe, neşanlu elluşe, abruşe inçbes gellir, kidatsadzis çak keyuşe medore gu. Hama şad naçiye gu, ter a naçeyigum.  Ad ored meg harsnets me Hikmet’ove tem egak. Hikmete GOR’in ama inç kiyoğes as campu deyi hartsuts? Kiçme xabretsak hedev, dağotse unnevuşan inçug halivornuşn u mernuşin oxte inç u adet go  gartsadzit çak kiya asats. Yes al keruşi geba, erapnel garnoğum ta, ges campu obol enoğum ta ç’kidim.

Aranç gendotse dağa unnuşan gepçoğum. Hedev dağotse gartuşe, hedev al kaynan, amran, aşnan, tsemran abruşe, taduşe, adetniye, megal al inç u go, inç u kidim, polores medzoun al hartsenelov napir enoğ keruşi tadoğum. Yep tamnigum, inçbes gelli ç’kidim.

UNNEVUŞ, TSENGUŞ, DZENUŞ, TORNUŞ

“Orti indzi ku tsaved ardin pernets, egi dunes, kezi unnatsi”

İm daraganis elloğ martike isa xabares şad imatsadz gellin. İm daretsas bidzigniye mezi çak imatsadz elliçin. Avale gendike ergu dag ağadz oxtunakn al ardoun, erzevarnun tadegun.  An ama şad oxtunak dağan unnuşin oxte pobelu gedrir, kengir.  

Avale emmen kağ, çellir ergu yeek kağin meg, dağa tornuşin pane kidanoğ genik gonnar gu. Genoçe tsave perner hana an genoçe tsen gudani ergudak genoçe tsengetsenegur. Himigu bes doxtor moxtor ç’gar kağanuke. An ama dağa unnale şad mernuş gellir. Dağakn al gendikn al mernegun. Genige dağan unnar hedev, dağan poxvesnegun, temiz bezime patteguni. Poxvetsenegun asti na xoş himigu bes banyo ç’gar u dane giyagutse ya da peçkoin mod lagenin meç levanagun dağan işta. Andi hedev orotske unnani hana oretske teneguni. Orotske çunnani hana vore tergitsan garneni vore kidanoği me şinel gudani. Avale orotske ovele vore mamiye vore mariye nani dalov “nani gudila nani, ture tskim şune dani” aselov, vorn al uruş xağer aselov dağotse kun teneguni.

Dağa unnatsadz genoçe inçug karsune eller ard, erzevar xergeçen. Genige mesi hana gergina gu, hivandna gu gaseni. Karsun or antsnir hedev parad oriye gamats gamats ardi, erzevi taduşi gepçeguni. Deniye gaabaluğ gellir, emmen dan ya halivor barav, ya morbet me gonnagur. . Morbet astadzes oxt-ut daragan ağçig manç dağa gellir. Palul dağan ya halivor- barvun ya morbetin mod vartenegun inke gertan taduş. Dağan lar hana morbete tsengudar, dağin mare kukar dağin carin put gener. Gudesner, xemesnegur dage serpegur, ali paluler, gertar taduş. Hedev hedev kanime amtskan ellir ana, morbete dağan ardn i ver, erzevarn i var mare modn i yus al danigur. Kiç al ta ellir bazi, dane mom, bab ya da morbet çunnoğ al gonnagur, aner dağan orotskove ardn i yus, erzevarn i var hedvenin danegun. Vore tadir vore dağin putgener. “Dağin moran giyadz gatin hodin, otse kuka, dağin piyane mednu gu” gastevir, andi şad vaxegun ama yes ispan incik elluşe imatsadzçim.

Sağtiyan gasaki avale, nayilonan gedregun, meçn al ergu yerek hadig şor tenegun, dağotse bezgin gabeguni. Dağan varan i var aviyer hana, sağtiyane, şoriye hanel lavanan gu, tsokmir hedev ali panetseneguni. Dağan hivandnar hana doxtor ç’gar daneni, pore tsavir hana şarbat xemetsenegun, keloxe tsavir hana, vore pancare, vore korduğke, vore dzevağnetse tire dağin cagdin gabeguni. Sariluğ ellir hana hoğan soxi lemani meg nebat me hanegun, anu çure kintn i ver kaşel gudani. Vorn al uruş tağ kidanoğ mart ya da barav gonnagur, anots şinats tağiye bidatsenegun. Dağan şidgetsav ta şidgetsav, şidgetsav oç ta a, al enuşi inçik çgonnar. Al megale abretsena gu mernetsena gu Astedzun apun gellir. Avale doxor ç’gonnuşan himigunas al şad dağa mernigur.

Abroğ dağake xabruşi gepçeni hana ye ma(yr), baba, babi, mami aşuşe sorveguni. İnçug maktap gepçeni şade  Hamşetsnak xabreguni. Turkça xabruşe şade maktabin sorveguni. Himigu oxtas san-sanuhink dari araç dağake maktabin tejarutin kaşinoç, vaanin dzidzağvioç, erand Turkça xabrel garnan deyi kağannuks al denoun dağotse hed Turkça xabruşi geban millates.  Tuk al kidek bidzik dağake aranç poçuşi gepçigun, poçuşin hedn al kaluşi. Kaluşi gepçele dağin tevoun madoun pernen “doooda...,  doooda...” gaseni.  Mame, babe vornu elli “anu mame yessir elli, anu babe madağ elli” deyi haz genen. Mar u dad medzoun mod dağotse sirel korke arnelu haz enel erand xabar asel çigareni, ayiber.  

Avale himigu bes ergu-yerek dağa ça, oxt-ut hadig, vore dase, dasnuhink hadig dağa unnoğ dun gonnagur. Mança dağa gonnar oç hana elliçer. Oçxenotse keşetsnoğe mança dağan a deyi medoreguni. Anu hama inçag manca dağa ellir dağa geneni, ali al ta ellir oç marte memal garkegun. Bazi al manç ağçig zate dağa elliçer, ençağe ocağe antsnioç soye devam ena deyi, illa al mança dağa elli deyi gendike inke teviyove martotse garkegun. Martotse “cuça” elluşin avdalçeni, gusure gendotse kednegun. Aman kanime danum garkevoğ mart gonnagur. Ergu-yerek poxnak meg martun mode gabreni.  İm metkisa tergetsu kaği ergu axpar erguskan danum garkevetsan oç u megalin dağa ağavoç, edisoğe vatsune viyantsadz dadin takrar garketsin ta oçxin mança dağa gonna. Astvadz varetsav haral u himi andi tor unin u ocaxe perna gu.

Himi, “Cuça” inç asuşa gasek ta? Keloğes antsadz meg pan me asim. Sanuut-sanuine daragane, ter garkevadz çe. Meg or me dane nestadzim. Tergitsin hengem hengem xabroğ genig me mer dunn i ver nestuş eyev. İsti laf indi laf aav mezi dzidzağetsuts. Edisoğe im garkevadz çelluşis varan pobetsav. ‘Da orti’ asats, ‘inçi garkeviçes?’ ‘Oğogin’ asti, ‘acele çunim, meg or me garkevigum habat’. ‘Da orti, ook “cuça” ellisoç’ asats. Yes meme gung menatsi. ‘cuça’ inç asuşa ç’kide. Hartsutsi oğoginin,’cuça inç asuşa?’ Dzidzağelov, ‘orti asats yes ertam hedev ku maris hartsenes gu’ asats. Ali kiçm al laf aav hedev, oğogine viyelav campa tiyak kenats. Kenats hedev yes al im mores hartsutsi, ‘ye ma(yr) cuça inç asuşa?’ İm mare, ‘orti’ asats ‘dağa şinel ç’garnoğ martun cuça gasin’ asats.

Unnevuş; gonnuş, ç’gonnatsats dağnan gonnuş asuşa.

Tsenguş, tsenges hana unnatsadz gellis. Tsenguş xabare martu ama astevilçi, şade şenoun ama gastevi ama  hona hosa “ … genige mança dağa tsengadzuni” gasen. Al şade “…. Genige dağa unnatsadza” gasin.

Dzenuş; Dzenuşe govoun hama gastevi. “ Ka imatser ta? Neketunotses gove dzenadza, çoloz me unnatsadza” gastevir.  “Ek ellir na soy gellir baheguni. Açarn al medzentsenin hana erzevin herg genin” bes xaberdak xabrevir gu.

Tornuş; Tuk al kidek, done harse dağa unna hana an dağan done halivorin u barvun tor gelli. Anama ata ç’kidim ergudak genoçe dağa unnale engiyoğ gendotse tornetsenoğ gasin.  İm kağin (xigo) rametli Kekece, ternu taa kağetsets şadin  tornadz uni.

Aspadz tsezi al toroud tore desetsena.

İsa kiris ededtiyan, dağotse gartuşe gartsadzis çak keruşi tadoğum.

Yusuf Vayiç

Gor Dergisi Sayı 3 Sonbahar 2015