Maya / Hing Kar / Beş Taş

Maya oynamak için birbirine yakın büyüklükte, avuç içine rahat sığacak ama çok da küçük olmayacak yuvarlakça beş adet taş bulmanız ve düz bir zemine sahip olmanız yeterlidir. Bu nedenle özellikle dışarıya çok çıkma imkanı olmayan uzun kış günlerinde ve gecelerinde oynanan bir oyundur. Oyun en az iki kişiyle oynanır. Kişi sayısının bir sınırı yoktur. Ancak sıra beklemek sıkıcı olacağı için en fazla beş altı kişinin oynaması uygundur. Şimdi gelelim oyunun aşamalarına.

1-      Meger / Birler: Avucumuzun içinde tuttuğumuz beş taşı oyun alanına rastgele saçarız. Daha sonra yerdeki taşlardan birini elimize alırız. Elimizdeki taşı havaya attığımız sırada yerden bir taş alırız ve aynı zamanda havaya attığımız taşı geri tutarız. Yerdeki taşı alamaz, havaya attığımız taşı tutamazsak veya yerdeki diğer taşlara elimiz değerse yanarız ve sıra sıradaki oyuncuya geçer. Bu şekilde yerdeki dört taşı aldığımızda birleri geçmiş oluruz.

2-      Erguser / İkiler: Bu sefer bir taşı seçtikten sonra yerde kalan taşları ikişerli olarak yerden alırız.

3-      Yereker / Üçler: Yerdeki dört taşı bu sefer üçlü ve birli iki grup halinde yerden alırız. Tabi üçlüyü ve kalan tek taşı istediğimiz sırayla alabiliriz.

4-      Çorser / Dörtler: Bir taşı havaya atarken avucumuzdaki dört taşı yere bırakırız. Düşürmeden tuttuğumuz taşı tekrar havaya atıp tutarken dört taşı birlikte yerden alırız.

5-      Pişik / Pişik: Avucumuzdaki beş taştan dördünü avucumuzda tutarken birini havaya atarız. Bu sırada işaret parmağımızı yere değdirir ve havaya attığımız taşı yere düşmeden tutarız. Dörtler ve Pişik oyunları aynı anda da yapılabilir. Bunun için dörtler oynanırken dört taşı yere bırakmadan evvel pişik hareketi yapılarak taşlar yere bırakılmalıdır.

6-      Kixa Pernuş / Kixa Tutmak: Avuç içerisindeki taşlar toplu halde havaya atılır ve atılan taşlar elin tersinin üzerinde tutulmaya çalışılır. Tek hamlede atılan taşların en az ikisi elin tersinde tutulmalıdır. Elin tersinde ilk hamlede tutulan taşlar yere atılamaz. Elin tersinde kaç taş tutulmuşsa tekrar havaya atılıp avuç içi ile tekrar tutulması gerekir. Taşlardan herhangi biri yere düşerse veya elin tersinde en az iki taş tutulamazsa yanılır ve sıra sıradaki oyuncuya geçer. Bu oyun ile bir maya tamamlanmış olur. Bu döngü beş kere tekrarlanarak beş maya tamamlandıktan sonra yeni aşamaya geçilir.

7-      Kixaner / Kixalar: Bir mayalık oyun tekrarlanır. Ancak kixalarda havaya atılan taşın tutulma şekli farklıdır. İlk beş mayada havaya atılan taş avuç içi havaya çevrilerek tutulur. Ancak kixalar oynanırken havaya atılan taş avuç içi yere bakarken tutulmalıdır.

8-      Kakniç / Sıçmaca: Bu aşamanın kaç kere oynanacağı geriden gelen oyuncu / oyuncular tarafından bu aşamaya gelen oyuncuya söylenir. Bu sayı bir ile üç arasında olabilir. Beş taş yere saçılır. Biri seçilir ve yerden alınır. Birler oynarmış gibi eldeki taş havaya atılırken yerdeki taşlardan biri yerden alınır. Eldeki taşlardan biri avuç içinde tutulurken diğeri başparmak ve işaret parmağı arasında tutulur. İki parmak arasında tutulan taş havaya atılıp tutulurken yerdeki taşlardan biri alınıp yerine avuçtaki taş bırakılır. Bu avuçtaki taşı değiştirme işlemi yerdeki üç taşa da uygulanır. Her değiştirme işlemi sırasında parmaklar arasına aldığımız taş havaya atılıp tutulmalıdır. Yerdeki taşların kaç tur değiştirileceği rakip / rakipler tarafından belirlenir ve bu sayı da üçü geçemez. Taşları değiştirme işlemi bittikten sonra yerdeki taşların toplanmasına geçilir. Avuçtaki iki taş birlikte havaya atılıp tutulurken yerdeki bir taş alınır. Ardından avuçtaki üç taş birlikte havaya atılıp tutulurken yerden bir taş daha alınır. Son olarak da avuçtaki dört taş birlikte havaya atılıp tutulurken yerdeki son taş yerden alınır. Her seferinde havaya atılan taşlar eksiksiz tutulmalıdır. Yerdeki taşlar değiştirilirken birbirlerine değmemelidir. Elimiz değiştirdiğimiz taşın dışındaki taşlardan herhangi birine değmemelidir.

9-      Cang / Avuç: Sağ elle oynanıyorsa sol el ya da tersi olmak üzere parmak uçları yere dik olarak değecek ve avuç içi havada kalacak şekilde el yerleştirilir. Parmakların arası açık olmalıdır. Beş parmağın arasında oluşan dört aralığa birer taş konur. Elimizde kalan taş havaya atılıp tutulurken parmak aralarındaki taşlar sırasıyla avucun içine itilir. En fazla üç kerede her bir taş avuç içine itilmelidir. Daha sonra dört taş birlikte alınacağı için birbirinden fazla uzağa atılmamalıdır. Bu aşamanın kaç kere oynanacağını da geriden gelen oyuncular belirler. En fazla üç kere oynanır.

10-   Tev / El: Bu aşamada el avuç içi yere değecek şekilde ve parmak araları açık olarak yere yerleştirilir. Parmakların birleşme yerlerine birer taş konur. Elimizde kalan taşı havaya atıp tutarken parmak aralarına yerleştirilmiş taşları parmakların arasından dışarıya süpürürüz. Her bir taşı en fazla üç kerede parmak hizasının dışına çıkarmamız gerekir. Dışarıya çıkan taşları ikili iki grup halinde yine elimizdeki taşı havaya atıp tutarken yerden almamız gerekir. Bu oyunun kaç kere oynanacağını da geriden gelen oyuncular üç kereyi geçmemek üzere belirlerler.

11-   Maya / Maya: Beş taş yere saçılır. Taşlardan biri seçilerek alınır. Sağ elle oynuyorsak sol el veya tersi olan el yere yerleştirilir. El baş parmağı ve orta parmağı dik olarak ve karış gibi açarak yere konur. İşaret parmağı orta parmağın üzerine mümkün olduğu kadar çok sarılır. Yüzük parmak ve serçe parmak havada durur. El yere saçılmış taşların tamamını altından geçirmeye uygun bir konuma yerleştirilmelidir. El yerleştirildikten sonra rakip oyuncu bir taş seçer. Bu taşa “maya” denir. Maya seçilen taşın dışında kalan üç taş elimizdeki taş havaya atılıp tutulurken en fazla üç hamlede yere yerleştirdiğimiz elimizin altından geçirilmelidir. Son olarak “maya” tek hamlede elin altından geçirilmelidir. Taşlar elin altından geçirilirken elimiz geçirdiğimiz taş dışındaki taşlara veya taşlar birbirine değemez. Ancak elin altından geçtikten sonra birbirine değebilirler. Maya ise elin altından geçtikten sonra da kendisinden önce geçirilen taşlara değemez.

   12- Harmiç / Saymaca: Oyunun kazananını belirleyecek bu aşamada rakibin belirleyeceği sayıda kiğa tutmak gerekir. Her bir kiğada elin üzerinde kalan taşların sayıları toplanarak 50 ile 100 arasında rakibin belirlediği sayıya ulaşılmaya çalışılır. Hiçbir kiğada ikiden az taş tutulamaz. Son tutulacak kiğa hedef sayıya sizi tam ulaştıracak sayı olacağı için hedefe bir yaklaşık sayıya gelmemek gerekir. Gelinirse bir önceki sayıya dönülür. Örneğin hedef 100 diyelim ve siz 96 dasınız. Eğer 4 tutarsanız oyun biter. 2 tutarsanız son kiğada da iki tutmanız gerekir. 3 tutarsanız yanarsınız çünkü son kiğaya bir kalır ve kiğada bir tutulamaz. Bu durumda sıra tekrar size geldiğinde 96 dan devam edersiniz. Beş tutarsanız yine yanarsınız çünkü toplamınız 101 olur. Bu durumda yine sıra size gelene kadar bekler ve 96 dan devam edersiniz.

13- Tev Uduş / El Yemek: Oyunu kaybeden oyuncu elini parmakları açık ve avucu yere değecek şekilde yere koyar. Kazanan oyuncu beş taşı beş parmağın ucuna yerleştirir. El yemenin beş aşaması vardır. 1. Serpuş / Silmek: İlk taş havaya atıp tutarken eliyle rakibin elini elinin içiyle siler. 2. Dzibluş / Çimdiklemek: Rakibin eli çimdiklenir. 3. Potsxoluş / Tırmalamak: Rakibin eli tırmalanır. 4. Şebetsnuş / Vurmak: Rakibin eline sertçe vurulur. 5. Peçuş / Üflemek: Rakibin acısı azalsın diye eline üflenir. Her hareket üç kere yapılır. Eli yenen oyuncunun her ne kadar canı yanmışsa da geçirilen eğlenceli vakit acıyı unutturur ve oyundan dostça kalkılır. Haydi iyi oyunlar.

Mahir Özkan

     Gor Dergisi Sayı 5-6 Sonbhar 2016- Bahar 2017